Diyabette Kan Şekeri Dalgalanmaları Neden Olur?

Diyabetli bireylerde kan şekeri düzeyleri, zaman zaman ani yükselmeler veya düşüşler gösterebilir. Bu dalgalanmalar, yalnızca günlük yaşamı zorlaştırmakla kalmaz, uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına da yol açabilir. Peki, bu dalgalanmalara neler sebep olur? Hangi faktörler bu dengesizlikleri tetikler ve uzun vadede ne tür komplikasyonlara neden olabilir? Bu yazıda, kan şekeri dalgalanmalarının nedenlerini, olası risklerini ve bu dalgalanmaları önlemenin etkili yollarını birlikte inceleyeceğiz.

Kan şekeri düzeyi ya da diğer adıyla kan glukoz seviyesi, kandaki glukoz (şeker) miktarını gösteren bir ölçümdür. Glukoz, yediğimiz yiyecek ve içeceklerden elde edilen temel bir enerji kaynağıdır. Gün içinde kan şekeri seviyeleri, özellikle yemeklerden sonra doğal olarak yükselir, dinlenme ya da açlık dönemlerinde ise düşer. Ancak diyabetle yaşayan bireylerde bu dalgalanmalar hem daha belirgin olur hem de daha sık yaşanır.¹

Genel olarak, diyabeti olmayan bireylerde hipoglisemi tanısı için “Whipple triadı”nın varlığı yeterli kabul edilir. Bu triad: Kan şekeri düzeyinin 50 mg/dl’nin altında olması, bu düşüklüğe bağlı belirtilerin görülmesi ve belirtilerin, kan şekeri düzeyini yükselten bir tedavi sonrasında kaybolması şeklinde tanımlanır. Ancak pek çok diyabetli birey, kan şekeri 50 mg/dl’nin altına düşmemiş olsa bile hipoglisemiye benzer semptomlar yaşayabilir ve tedaviye ihtiyaç duyabilir. Bu durum, özellikle glisemik kontrolü yetersiz olan ve uzun süre yüksek kan şekeri seviyeleriyle yaşayan diyabetli bireylerde daha sık görülür. Bu nedenle, Amerikan Endokrin Cemiyeti ve Amerikan Diyabet Derneği (ADA) gibi otoriteler, diyabetli bireylerde kan şekeri düzeyinin 70 mg/dl’nin altına düşmesini hipoglisemi olarak kabul etmeyi önermektedir.²

Kan şekeri değerlerinin normalden yüksek olması hiperglisemi olarak tanımlanır. Diyabette, hiperglisemi ile karakterize bir karbonhidrat metabolizma bozukluğudur. Açlık kan şekeri değerinin 126 mg/dl’den yüksek olması, 2. saat tokluk kan şekeri değerinin 200 mg/dl ve üzerinde olması, rastgele glukoz ölçümünün 200 mg/dl ve üzerinde olması ve bu sonuca klasik hiperglisemi semptomlarının (poliüri, polidipsi, açıklanamayan kilo kaybı veya hiperglisemik kriz) eşlik etmesi durumlarında diyabet tanısı verilir.²

Diyabeti olmayan bireylerde de kan şekeri zaman zaman dalgalanabilir. Bu durumun temelinde, vücudun şeker (glukoz) kullanım mekanizmaları yer alır. Şekerin hücreler tarafından enerji olarak kullanılabilmesi için önce hücre içine girmesi gerekir. Bu geçişin gerçekleşmesi için de insülin hormonuna ihtiyaç vardır. İnsülin, adeta hücrenin kapısını açan bir anahtar gibi görev yapar. Diyabeti olmayan bireylerde, yemek sonrasında kan şekeri yükselirken, uyku ve dinlenme dönemlerinde düşebilir. Ancak bu tür kan şekeri dalgalanmaları genellikle kısa süreli ve geçicidir. Diyabeti olmayan bireylerde pankreas, ihtiyaç duyulan miktarda insülin salgılar ve bu hormon sayesinde kan şekeri dengede tutulur. Yani yemek sonrasında kan şekeri geçici olarak yükselse bile, pankreas bu yükselmeye yanıt olarak insülin salgılar, insülin de şekeri hücrelere yönlendirerek kan şekeri düzeyini normale döndürür.³

Kan şekeri düzeyinin zaman zaman, kısa süreli olarak hafifçe yükselmesi genellikle ciddi bir sağlık sorununa yol açmaz. Ancak bu yükselme sürekli hale gelirse ya da kan şekeri çok yüksek seviyelere ulaşırsa, uzun vadede önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. Sürekli yüksek seyreden kan şekeri, özellikle sinirler, gözler ve damarlar üzerinde kalıcı hasarlara yol açabilir. Örneğin:

Kan şekeri çok yüksekse, doktorunuz veya sağlık ekibiniz keton düzeylerinizi kontrol etmek için kan ya da idrar testi yapılmasını önerebilir çünkü yüksek keton seviyesi, diyabetik ketoasidozun erken bir belirtisi olabilir.

Bu tür komplikasyonlardan korunmanın en etkili yolu, kan şekeri düzeyini dengede tutmak ve düzenli sağlık kontrollerini aksatmamaktır.

TR25DI00036