Kan şekeri nedir? Kan şekeri değeri kaç olmalı?

Kan şekeri, vücudumuzun enerji üretmek için kullandığı glukozun kan dolaşımındaki miktarıdır. Kan şekeri ve değeri hakkında tüm detayları inceleyin.

Kanınızda bulunan glukoz miktarını ifade eden kan şekeri seviyeniz günlük yaşamınızda beslenme, sindirim güçlüğü, stres, yanlış zamanda ilaç kullanımı, her zamankinden fazla egzersiz vb. gibi maruz kaldığınız etkenlere bağlı olarak yükselebilir ya da düşebilir.¹ Günlük kan şekeri ölçümü dışında diyabette tanı konulurken ve diyabet yönetiminizin ne kadar iyi olduğunu test etmek için uygulanan farklı kan şekeri testleri de mevcuttur.²

Bu makalede tokluk kan şekeri, açlık kan şekeri kaç olmalı ve günlük kan şekeri ölçümü ile diğer kan şekeri testleri arasındaki farkları anlamanıza yardımcı olacak bilgileri birlikte öğrenelim. 

Günün belli saatlerinde yaptığınız kan şekeri ölçümlerinizdir. Kan şekeri ölçümünü yaptığınız saatlerdeki kan şekeri seviyesinin ne olduğunu gösterir. Örneğin sabah saatlerinde kan şekeri ölçümünü yaptığınızda, bulduğunuz sonuç ölçüm yaptığınız saatte kan şekerinizin nasıl olduğu hakkında bilgi verir yani genel olarak kan şekerinizin nasıl seyrettiği hakkında bir bilgi vermez.³

Günlük kan şekeri ölçümünden farklı olarak, açlık kan şekeri ölçümünü kendi başınıza evde yapamazsınız. Açlık kan şekeri ölçümü, diyabet tanısı konulurken kullanılan temel testler arasındadır ve doktorunuzun kontrolünde yapılır. Açlık kan şekeri ölçümü için en az 8 saatlik açlık gerekir ve eğer ölçüm sonucunuz 126 mg/dl ve üzerinde çıkarsa diyabet tanısı alırsınız.^2,4

Açlık kan şekeri ölçüm sonucunuz 100-125 mg/dl arasında çıktıysa, doktorunuz size diyabette tanı konulurken uygulanan temel testler arasından bir diğeri olan tokluk kan şekeri ölçümü yani oral glukoz tolerans testi (OGTT) uygulanmasına karar verir. Oral glukoz tolerans testi (OGTT) ölçümünün yapılabilmesi için size 75 gram glukoz (şeker) verilir ve üzerinden 2 saat geçtikten sonra kan şekeriniz ölçülür. Eğer tokluk kan şekeri ölçüm sonucunda kan şekeri seviyeniz 200 mg/dl ve üzerinde ise diyabet tanısı alırsınız ama eğer tokluk kan şekeri ölçüm sonucunuz 140-199 mg/dl aralığında çıktıysa halk arasında gizli şeker olarak bilinen pre-diyabet evresinde yani diyabet öncesi dönemde olduğunuz anlamına gelir.^2,4

Rastgele glukoz ölçümü de diyabette tanı konulurken kullanılan temel testlerden bir diğeridir. Rastgele glukoz ölçümünde aç veya tok karnına olmanız farketmez. Günün herhangi bir saatinde aç veya tok karnına yapılan bir ölçümdür. Eğer ölçüm sonucunuz 200 mg/dl ve üzerinde çıktıysa ve bu sonuca diyabetin klasik semptomları da (poliüri-aşırı idrara çıkma, polidipsi-aşırı susama, polifaji- aşırı yeme isteği veya iştahsızlık, halsizlik, çabuk yorulma, ağız kuruluğu, noktüri-gece sık idrara çıkma) eşlik ediyorsa diyabet tanısı alırsınız.⁴

Bahsettiğimiz bu kan şekeri ölçüm türleri dışında; çoğunuzun 3 aylık kan şekeri ölçümü olarak duyduğunuz ya da bildiğiniz hemoglobin A1c yani HbA1c testi nedir, günlük kan şekeri ölçümünden farkları nelerdir ve 3 aylık kan şekeri ölçümü kaç olmalıdır sorularının yanıtlarını öğrenmek için okumaya devam edin!

Bahsettiğimiz kan şekeri ölçüm test değerleri çocuklar ve hamileler için de geçerli midir yoksa değerler değişkenlik gösterebilir mi? Çocuklarda kan şekeri ölçümü kaç olmalıdır ve hamilelerde kan şekeri ölçümü kaç olmalıdır, öğrenmek için gelin birlikte okumaya devam edelim!

Çocuklarda oral glukoz tolerans testi (OGTT) yani tokluk kan şekeri ölçüm sonucunun 200 mg/dl ve üzerinde, açlık kan şekeri ölçüm sonucunun 126 mg/dl ve üzerinde, rastgele glukoz ölçüm sonucunun 200 mg/dl ve üzerinde olması ile diyabetin klasik semptomlarının (sık idrara çıkma, çok su içme isteği, aşırı yemek yeme isteği) varlığında diyabet tanısı konulabilir.⁶ Çocuklarda HbA1c ölçüm sonucunun ise %6.5 üzerinde olması diyabet tanısına işaret eder.⁶

Gestasyonel diyabet ya da halk arasında bilinen diğer adı ile hamilelik diyabeti, annede hamilelik sürecinde diyabetin ortaya çıkmasıdır. Annede gestasyonel diyabet olup olmadığını belirleyebilmek için hamileliğin 24 ile 28. haftaları arasında iki aşamalı ya da tek aşamalı tanı yöntemleri uygulanır.⁴ Hamilelikte tokluk kan şekeri yani oral glukoz tolerans (OGTT) yapılması gestasyonel diyabetin erken tanısı için mutlaka gereklidir. Bu sayede erken teşhis ile annenin yüksek kan şekeri seviyeleri kontrol altına alınarak yüksek kan şekerinin bebek üzerindeki olumsuz etkileri önlenebilir.⁴

Günün herhangi bir saatinde 50 gram glukozlu sıvı içirilerek yapılan bir testtir. Eğer glukozlu sıvı içildikten 1 saat sonra kan şekeri ölçüm sonucu 140 mg/dl ve üzerinde çıkarsa gestasyonel diyabetten şüphelenilir ve kesin tanı için oral glukoz tolerans testi yapılır. Eğer ölçüm sonucu 180 mg/dl üzerinde çıkarsa oral glukoz tolerans testi yapılması gerekli görülmez, annenin gestasyonel diyabetli bir birey gibi izlenmesi ve tedavi edilmesi önerilir.⁴

İlk aşama olan 50 gram glukoz tarama test sonucunda gestasyonel diyabet açısından şüpheli olan annede tanıyı kesinleştirmek için 100 gram glukoz 3 saatlik oral glukoz tolerans testi yapılır. Eğer 1. saatin sonunda kan şekeri seviyesi 180 mg/dl ve üzerinde, 2. saatin sonunda kan şekeri seviyesi 155 mg/dl ve üzerinde, 3. saatin sonunda kan şekeri seviyesi 140 mg/dl ve üzerinde ise anneye gestasyonel diyabet tanısı konulur. Bu sonuçlardan en az iki değerin normal sınırı aşması gestasyonel diyabet tanısı konulması için yeterlidir.⁴

Tek aşamalı tanı yönteminde sabah aç karnına 75 gram glukoz içildikten 1 ve 2 saat sonra kan şekeri değerlerine bakılır. Eğer 1. saatin sonunda kan şekeri seviyesi 180 mg/dl ve üzerinde, 2. saatin sonunda kan şekeri seviyesi 153 mg/dl ve üzerinde ise anneye gestasyonel diyabet tanısı konulur. Bu değerlerden en az birinin normal sınırı aşması gestasyonel diyabet tanısı konulması için yeterlidir.⁴

Peki yetişkin diyabetli bireyler için ideal/normal kan şekeri değerleri kaç olmalıdır, biliyor musunuz? Eğer cevabı öğrenmek istiyorsanız, okumaya devam edin!

Yukarıda detaylı olarak bahsettiğimiz kan şekeri testlerinin erişkin diyabetli bireyler için ideal değerleri mevcuttur. Erişkin diyabetli bireylerde açlık kan şekeri ölçüm sonucu için ideal hedef 80-130 mg/dl, tokluk kan şekeri ölçüm sonucu için ideal hedef 180 mg/dl altı, HbA1c ölçüm sonucu için ideal hedef %7’nin altında olmasıdır.² Hamile diyabetli bireyler için ise açlık kan şekeri ölçüm sonucu için ideal hedef 95 mg/dl ve altı, 1. saat tokluk kan şekeri ölçüm sonucu için ideal hedef 140 mg/dl ve altı, 2. saat tokluk kan şekeri ölçüm sonucu için ideal hedef 120 mg/dl’dir.² Bu ideal kan şekeri hedef değerleri, diyabetin süresi (diyabet tanısı aldıktan sonra geçen toplam süre), yaş, eğer varsa diyabete eşlik eden hastalıklara göre değişkenlik gösterebilir. Sizin için ideal olan kan şekeri hedef değerlerinizi mevcut sağlık durumunuza göre doktorunuz belirleyecektir.²

Evde yapılan kan şekeri ölçüm sıklığınızı ihtiyaç durumunuza göre belirlemeniz gerekir. Yani eğer insülin pompası veya insülin enjeksiyonu kullanıyorsanız veya gestasyonel diyabetli bir anneyseniz kan şekeri kontrolünüz sağlanana kadar her gün, günde 4 kez kan şekeri ölçümü yapmanız önerilir. Kan şekeri ölçümlerinizi sabah kahvaltısından, öğle ve akşam yemeğinden ve gece öğününden önce yapmanız önerilir. İnsülin kullanmayan Tip 2 diyabetli bir bireyseniz ve kan şekeriniz kontrol altında değilse de sabah kahvaltısından önce ve yemek yedikten 2 saat sonra tokluk kan şekeri ölçümü yapmanız önerilir.⁷

Evde kan şekeri ölçüm sonuçlarınızı bir deftere yazarak diyabet günlüğü tutmalısınız. Bu diyabet günlüğü içerisine kan şekeri ölçüm tarihinizi, ölçümü yaptığınız saati, ölçüm sonucunuzu, eğer kullanıyorsanız insülin veya ağızdan aldığınız şeker düşürücü ilaçlarınızı kullandığınız zamanı ve kullanım dozunu mutlaka yazmanız gerekir. Kan şekeri sonucunuzu etkilediğini düşündüğünüz herhangi bir olayı (öğün ve/veya fiziksel aktivite düzeyinde değişiklik, stres, vb.) bu deftere yazmanız kan şekeri sonuçlarınızın doktorunuz ve diyetisyeniniz tarafından değerlendirilmesi ve eğer gerekli görülürse tedavinizdeki değişikliklerin yeniden planlanması için çok önemlidir. Yani sonuç olarak eğer önerilen talimatlara uygun olarak evde kan şekeri ölçümü yaparsanız, ölçüm sonuçları güvenilirdir.⁷

TR23DI00010